Nieuw open access-akkoord met kleine uitgeverijen
Wetenschappelijke artikelen moeten voor iedereen gratis te raadplegen zijn, dat is het zogenoemde ‘open access’-ideaal, waar staatssecretaris Sander Dekker naar streeft. Nederlandse universiteiten zijn weer een stapje dichter bij de realisatie van dit ideaal, nu de universiteitsbibliotheken met drie kleine uitgeverijen afspraken hebben gemaakt over het gratis publiceren in open access tijdschriften.
De universiteitsbibliotheken, verenigd in het UKB, en ICT-samenwerkingsverband SURF, onderhandelen al enige tijd met uitgeverijen over het open access publiceren van artikelen. Normaal gesproken moeten bibliotheken per geraadpleegd artikel betalen aan de uitgeverij, en zijn de artikelen alleen te raadplegen in de universiteitsbibliotheek. Daarnaast betalen universiteitsbibliotheken jaarlijkse abonnementskosten en ook nog een bedragDit zijn de zogenoemde article processing charges. als een onderzoeker in een tijdschrift publiceert/
Als er open access wordt gepubliceerd hoeft er niet meer per artikel betaald te worden en zijn de wetenschappelijke artikelen voor iedereen toegankelijk. Omdat uitgeverijen bij open access-publicaties inkomsten mislopen hielden ze vast aan die publicatiepremies. Maar de universiteitsbibliotheken willen af van die dubbele betaling.
Vouchers
Met Karger, een relatief kleine medische uitgeverij uit Zwitserland, zijn de universiteitsbibliotheken nu overeengekomen dat onderzoekersDe universiteiten die hier gebruik van kunnen maken zijn de universiteiten met een universitair medisch centrum: de VU, de UvA, Leiden, Groningen, Maastricht, Rotterdam en Utrecht, plus Tilburg en Wageningen. in totaal 250 artikelen per jaar mogen publiceren. Volgens de universiteitskoepel VSNU komt dit aantal overeen met het aantal artikelen dat Nederlandse universiteiten jaarlijks bij Karger publiceren.
Ook met de uitgeverijen Emerald en Walter de Gruyter zijn een akkoorden gesloten. Emerald stelt ieder jaar een aantal vouchers ter beschikking om gratis open access te publiceren. In 2016 zijn dat vijftien vouchers, in 2017 dertig en in 2018 vijfenveertig vouchers. Bij uitgeverij Walter de Gruyter wordt publicatie niet gratis, maar mogen Nederlandse universiteiten met negentig procent korting publiceren.
(De tekst loopt door onder de foto.)
Publiek geld
De laatste jaren verzetten universiteiten zich steeds meer tegen de dure abonnementen op wetenschappelijke tijdschriften. Het lezen van één artikel in een toptijdschrift kan soms tientallen euro’s kosten. Voor een abonnement op een toptijdschrift betalen universiteiten daarnaast vaak duizenden euro’s per jaar. De UvA gaf in 2014 in totaal zo’n 4 miljoen euro uit aan abonnementskosten.
Omdat de artikelen meestal met publiek geld zijn gefinancierd stelde staatssecretaris Sander Dekker dat dat onderzoek openbaar toegankelijk moet zijn, volgens de principes van open access. Universiteiten moesten met uitgeverijen gaan onderhandelen over een overgangsregime. In 2024 zou open access de standaard moeten zijn.
Eerder bereikten de universiteiten al een akkoord met Elsevier, met 2.200 titels wereldwijd de grootste uitgever van wetenschappelijke tijdschriften. Ook met uitgeverij Wiley werd een akkoord bereikt.
