‘Intellectueel wordt nog steeds geassocieerd met wit’
Nog maar twee weken geleden laaide een heftige discussie op over etnisch profileren bij de politie naar aanleiding van de aanhouding van rapper Typhoon. Hebben universiteiten ook te maken met racisme? Ja, zei hoogleraar Philomena Essed gisteren tijdens het Maagdenhuisdebat. ‘Intellectueel wordt nog steeds voornamelijk geassocieerd met wit.’
Voor het laatste periodieke Maagdenhuisdebat voor de zomer nodigden de commissie diversiteit van de UvA en Humanities Rally hoogleraar Philomena Essed uit. Essed is hoogleraar Critical Race, Gender & Leadership Studies aan de Antioch University in het Amerikaanse Ohio en geen onbekende in Nederland. Ze studeerde, promoveerde en werkte lange tijd in Amsterdam.
Alledaags racisme
De term ‘alledaags racisme’, die de laatste tijd niet uit krantenkoppen was weg te slaan, is door Essed geïntroduceerd in de wetenschap. ‘Racisme bestaat uit het creëren van hiërarchische structuren’, zo vertelt ze. ‘Een groep gaat de eigen leden bevooroordelen en leden van een andere groep benadelen.’ Alledaags racisme is iets dat vaak onbewust gebeurd door dominante groepen, zo vervolgt Essed. ‘Het is niet een keer per jaar, niet elke dag, maar altijd overweldigend aanwezig in het dagelijks leven van mensen die het slachtoffer zijn van racisme.’
Ook de universiteit is volgens Essed niet vrij van dat alledaags racisme. Ze geeft een aantal voorbeelden. ‘Twijfelen aan je eigen kunnen, omdat je een allochtone student bent. Docenten die zich niet met je identificeren, omdat je “anders” bent en daarom niet in je investeren en waardoor je niet als talent wordt aangemerkt. Doordat maar weinig docenten uit een ander milieu komen dan witte autochtonen, wordt “intellectueel” nog steeds geassocieerd met “wit”.’
Culturele klonen
De bezetters van het Maagdenhuis vorig jaar ageerden er tegen dat universiteiten in hun ogen te veel als bedrijven worden geleid, met bijkomend ‘rendementsdenken’. Volgens Essed hebben beide fenomenen een zelfde oorzaak. Volgens haar zoeken mensen andere mensen op die aan hen gelijk zijn: zogenaamde culturele klonen, wat tot racisme kan leiden. Dat universiteiten steeds meer worden bestuurd als bedrijven versterkt dit proces, zo stelt Essed.
‘De corporization van universiteiten, zoals je ziet in het Verenigd Koninkrijk, de VS en Nederland zorgt ervoor dat universiteiten “culturele klonen” worden van bedrijven,’ vindt ze. ‘Alles wordt bezien in termen van meetbaarheid, marketeerbaarheid, en verkoopbaarheid. Alles wordt steeds meer gestandaardiseerd en wie is daarbij de norm? De witte middenklassestudent. Je moet als universiteit een duidelijke missie uitstralen dat je alle groepen welkom heet. Niet een bedrijf zijn, maar een plek om te leren. Want daar gaat het bij een universiteit toch juist om?’
Lopend stel hersenen
Essed vindt dat studenten en docenten niet enkele als een ‘lopend stel hersens’ gezien moeten worden, maar als individuen, met verschillende identiteiten. Ook pleit ze voor minder competitie en meer samenwerking. Volgens haar wordt er al te veel gepubliceerd. Ze vraagt de zaal wie er voldoende tijd heeft om alles te lezen wat hij of zij zou moeten of willen lezen. Welgeteld een persoon steekt zijn hand op. ‘Lucky you,’ antwoordt Essed. ‘Maar de meeste mensen hebben niet genoeg tijd, omdat er gewoon veel te veel gepubliceerd wordt. Waarom zou je dan nóg meer gaan publiceren?’
