Studeren als vluchteling: 'Iedereen kleedde zich uit, ik wist niet wat ik meemaakte'

De bijeenkomst is een uur bezig als plotseling gelach opstijgt uit de zaal. Bahereh Ardani (31), die als vluchteling haar geboorteland Iran verliet, vertelt met humor over het vreemde verzoek dat ze op de eerste dag van haar studie Fysiotherapie aan de HvA kreeg. ‘De docent vroeg of alle studenten zich wilden uitkleden. Ik dacht: dat heb ik vast verkeerd verstaan. Maar toen begon iedereen inderdaad zijn kleren uit te trekken. Ik wist niet wat ik meemaakte.’

Wat betekent het om als vluchteling in Nederland in de collegebanken te zitten? Die vraag stond gisterenmiddag centraal bij het Floor-debat ‘Gezocht: studiebeurs voor heel erg uitwonende studenten’. De anekdote van Bahereh is typerend voor de culturele verschillen waar vluchtelingstudenten tegenaan kunnen lopen. Inmiddels is ze eraan gewend dat jongens haar soms in haar ondergoed zien, maar het voelt nog steeds raar. ‘In Iran zou dat nooit gebeuren. Ook al doe je een studie die om het lichaam draait.’

Slim overkomen
Volgens cijfers van de IND hebben zich vorig jaar 30 duizend vluchtelingen aangemeld in Nederland. De meeste komen uit Syrië, Eritrea en Irak. Onder hen bevinden zich veel buitenlandse studenten, die hier een poging doen om verder te studeren. Sociaal psycholoog Gaya Blom, werkzaam bij Stichting UAF, begeleidt hen daarbij. ‘Cultuur is intrinsiek, het is onderdeel geworden van je persoonlijkheid,’ legt ze aan het begin van het debat uit. ‘Je wordt er pas mee geconfronteerd als je in contact komt met een andere cultuur.’

Als voorbeeld legt ze de aanwezigen in het Kohnstammhuis het volgende dilemma voor:

Als jij in Burundi (Afrikaans land) naar de universiteit zou gaan, wat zou je dan doen om een slimme indruk te maken op je medestudenten?

A: Je stil houden in de les
B: Goede vragen stellen
C: Veel in je boeken lezen tijdens en na de les
D: Anders

Een student uit de zaal kiest voor B. ‘Grappig dat je dat zegt,’ antwoordt Blom. ‘Wij zijn gewend om kritische vragen te stellen, daarmee laat je zien dat je de stof beheerst. Maar in Burundi is het andersom: als je daar een vraag stelt, geef je de indruk dat je iets niet weet. Je kunt beter je mond houden om slim over te komen.’

Gaja Blom, studentbegeleidster bij UAF.

Kort antwoord
Blom vertelt dat buitenlandse studenten door dit soort verschillen soms in lastige situaties verzeild kunnen raken. Ze ontmoet veel vluchtelingen met psychische problemen, zoals ptss. Eén student uit Sierra Leone wilde na meerdere onafgemaakte studies een online cursus volgen. Pas toen Blom doorvroeg, vertelde hij waarom. ‘Het bleek dat er vroeger, midden in de les, rebellen zijn klas waren binnengekomen en veel van zijn medestudenten hadden vermoord. In Nederland kreeg hij in de klas vaak herbelevingen. Hij was helemaal niet gewend om over zijn ervaringen te praten. Gelukkig is daarna in therapie gegaan, waardoor hij leerde ermee om te gaan.’

Voor informaticastudent Achmad Nur Mohammadi (33) was het aanvankelijk moeilijk om aansluiting te vinden in de klas. Hij vluchtte eind 2009 uit Afghanistan. ‘Nederlanders zijn helemaal niet zo toegankelijk als wordt beweerd,’ zegt hij bij de borrel na afloop van het debat. ‘Toen ik begon met de studie, kende iedereen elkaar al. Ik zat vaak alleen. Als ik vroeg wat iemand dit weekend ging doen, kwam er vaak een kort antwoord: niks. Daar raakte ik van in de war.’

Volgens Blom is het belangrijk dat Nederlandse studenten niet te snel oordelen over  hun buitenlandse klasgenoten. ‘Denk als iemand die niet uit zijn woorden komt niet meteen: hij is dom, maar realiseer je dat er vaak een heel verhaal achter zit.