Update: Plan met flexstuderen leidt tot felle kritiek
De UvA en de HvA worden een proeftuin voor collegegeld betalen per studiepuntPlus een opslag van 15 procent per vak.. Het is een plan van de VVD, de PvdA en de Landelijke Studentenvakbond, gebaseerd op een rapport over flexstuderen, dat de LSVb vorig jaar maakte. Studeren wordt daardoor veel flexibeler, maar ook aan de achterkant verandert het een en ander. De VVD en PvdA willen namelijk dat de overheid universiteiten grotendeels gaat betalen per gevolgd vak en niet meer (grotendeels) per student. De reacties op het plan zijn hoogst wisselend.
In een opiniestuk in de Volkskrant schrijven Stefan Wirken (voorzitter van de Landelijke Studentenvakbond), Dymph van den Boom (rector magnificus van de UvA en interim-collegevoorzitter van UvA en HvA), Pieter Duisenberg (VVD-Kamerlid) en Mohamed Mohandis (PvdA-Kamerlid) dat de huidige manier van studeren ouderwets is. ‘Leren en werken lopen op allerlei manieren door elkaar. Leren doen we ons leven lang. Maar het systeem kent maar één type student: eentje die voltijds studeert op één plek en na een aantal jaar is uitgeleerd en aan het werk gaat. Vasthouden aan dit dwangbuisstuderen zet Nederland op achterstand.’
Duurder onderwijs
De Centrale Ondernemingsraad van de UvA is blij dat studeren flexibeler wordt gemaakt, maar heeft ook zo zijn vraagtekens bij de plannen. ‘We moeten ons wel realiseren dat het onderwijs hier niet goedkoper van wordt. De administratielast van een opleiding die zich per vak moet inrichten zal duurder zijn dan een opleiding die zich per studiejaar of per semester inricht.’
‘We zijn er al langer voor dat er flexibel moet worden omgegaan met de manier waarop studenten collegegeld moeten betalen,’ zegt D66-Kamerlid Paul van Meenen. ‘Iemand die een bestuursjaar of aan topsport doet moet kunnen worden vrijgesteld van de verplichting collegegeld te betalen. Die mogelijkheid bestaat al, maar daar wordt te weinig gebruik van gemaakt.’
Toch is D66 fel tegenstander van dit voorstel. Van Meenen: ‘De angel in dit plan is dat universiteiten voor hun financiering enorm afhankelijk worden van het aantal studiepunten dat een student haalt. Dat is rendementsdenken ten top. Universiteiten zullen studenten nog meer opjagen zo snel mogelijk hun punten te halen. Wat betekent dat voor de kwaliteit van het onderwijs? In feite is het gewoon een bezuiniging. Je zult zien dat er straks weer op het wetenschappelijk personeel moet worden bezuinigd.’
PvdA-Kamerlid Mohandis, één van de bedenkers van het plan is het er niet mee eens. ‘Dit is geen rendementsdenken. De student staat centraal, en niet het geld: er moet ruimte komen voor verschillende soorten studenten. Als een student zijn bindend studieadvies heeft gehaald kan hij zelf een bewuste keuze maken om een stage te gaan lopen of naar het buitenland te gaan. Dan hoeft de student alleen het deel te betalen van de vakken die hij zelf volgt.’
Draagvlak
‘Het is zuur dat er nu, bijvoorbeeld door Paul van Meenen, dingen worden gezocht om maar te zeggen dat je tegen dit plan bent. De LSVb loopt al heel lang met dit plan rond. Ik weet dat LSVb-voorzitter Stefan Wirken erover heeft gesproken met verschillende partijen bij de UvA en de HvA, waaronder met de medezeggenschap,’ vindt Mohandis, die geen slecht woord over het plan heeft gehoord. ‘Ik heb er geen signalen over gekregen dat ze hier tegen waren. Ik denk dat er draagvlak voor is. De LSVb is geen kleine organisatie en iedereen kent de LSVb.’
SP-Kamerlid Jasper van Dijk is ook niet bepaald positief over het plan. ‘Het is een proef, dus we wachten de resultaten af, maar ik zie nu al grote risico's. Het brengt voor de universiteit onzekerheid met zich mee. Als een vak geen inschrijvingen krijgt, ontvangt de universiteit geen geld, dus wordt het vak geschrapt. Dat lijkt me de omgekeerde wereld. Voor mij is niet duidelijk voor welk probleem dit precies een oplossing is.’
Jan Teurlings, die betrokken is bij ReThink UvA maar op eigen titel spreekt, ziet enkele positieve punten, maar heeft ook forse kritiek. ‘Positief aan dit voorstel is dat er iets gedaan lijkt te worden aan het huidige dichtgetimmerde systeem. Meer flexibiliteit zal door studenten zeker worden gewaardeerd. Ook wordt het zeer bekritiseerde N+1-systeem op deze manier de facto de nek om gedraaid en dat is heel goed.’
‘Dat gezegd hebbende vrees ik wel dat dit voorstel een grote bijdrage zal leveren aan de afrekencultuur waar we zo graag vanaf willen,’ waarschuwt Teurlings. ‘Voortaan wordt er niet afgerekend per jaar, maar per vak! Ik vrees dat dit voorstel zal leiden tot rendementsdenken 2.0: hier gaat een gigantische perverse prikkel van uit om iedere student niet alleen naar het einde van een opleiding te jagen, maar zelfs naar het einde van een vak. Bovendien moeten we niet de illusie hebben dat het goedkoper wordt voor studenten. Als je een hele opleiding gaat volgen volgens dit systeem en steeds per vak moet afrekenen, betaal je steeds opnieuw die opslag.’
Majeure ingreep
De Vereniging van Universiteiten (VSNU) is gematigd positief over het plan. ‘De initiatiefnemers richten zich heel sterk op mensen die bewust weten wat ze naast hun studie willen doen, zoals een bestuursjaar of ondernemerschap. Bij die groep kan ik me voorstellen dat flexibiliteit een plus is,’ vertelde voorzitter Karl Dittrich tegen de NOS.
Voor de koppeling tussen het aantal gevolgde vakken en het bedrag dat de universiteiten van de overheid ontvangen, is de VSNU wel huiverig. ‘Als je het voor alle studies en voor iedereen wil invoeren, moet je komen met een ander bekostigingsstelsel. Dat zijn majeure ingrepen,’ vertelt Dittrich aan de NOS. In Vlaanderen neemt door een vergelijkbaar systeem de gemiddelde studieduur toe. ‘Dat kan een positieve individuele beslissing zijn, maar soms ook zeker niet.’
Ook Menno Oldenhof, voorzitter van de Centrale Medezeggenschapsraad van de HvA, reageert op persoonlijke titel gematigd positief. ‘Al zitten er nog wat haken en ogen aan. Die opslag maakt het natuurlijk duurder en een student moet wel het geld hebben om het op deze manier te kunnen betalen.’ Oldenhof was al op de hoogte gesteld van het plan voor de media er lucht van kregen. Hij merkt op dat het wel fijn is voor studenten die bijvoorbeeld een bestuursjaar doen of om andere, uiteenlopende redenen langer over hun studie doen dan gemiddeld.
‘De organisatie zal nog wel een punt zijn,’ zegt hij. ‘Hoe gaat dit begroot en georganiseerd worden? Is het wel stabiel? Het is te hopen dat de pilot op deze vragen antwoorden gaat geven.’ Verder geeft Oldenhof aan dat hij het onderwerp met de Medezeggenschapsraad nog uitgebreid gaat bespreken. ‘We willen de discussie breed voeren.’
Asva-voorzitter Xandra Hoek noemt het plan in zekere zin ook gevaarlijk. ‘Het bekostigingsmodel van de universiteit wordt nu gericht op betalingen per studiepunt. Dat is weer zo'n kwantificeerbare eigenschap zoals studentenaantallen of behaalde diploma's, waar vorig jaar al zo veel kritiek op was. Het zet de deur open voor beleid dat hierop ingericht is en dat vinden we gevaarlijk.’ Volgens haar mag het verdwijnen van kleine, minder populaire studies nooit het gevolg zijn van dit idee.
De Centrale Studentenraad wil op dit moment nog niet reageren. Aanstaande woensdag komt hij met een schriftelijke verklaring.
