Let op: promoveren kan een depressie veroorzaken
Door de overheid georganiseerde belastingontduiking. Zo beschrijft een vakbondsafgevaardigde van de Vrije Universiteit Brussel promoveren aan de universiteit. Hij reageert daarmee op recent wetenschappelijk onderzoek van de Universiteit Gent dat uitwijst dat de helft van de Vlaamse promovendi (doctorandi in correct Vlaams) kampt met depressieve gevoelens. Bij een derde zijn die gevoelens zelfs als ernstig te beschouwen.
Het lijkt een rare gedachtenkronkel om op het welzijn van onderzoekers te reageren met een opmerking over belasting. Maar de twee elementen komen wel degelijk samen in het arbeidscontract. En daar is heel wat om te doen. Het aantal onderzoekers is ook in Vlaanderen sinds de jaren tachtig exponentieel gestegen. En ook daar stijgt het aantal van hen dat in vaste dienst niet mee. Steeds vaker werken ze met tijdelijke contracten. Dat maakt hun dienstverband een stuk goedkoper en bij besparingen hoeft er van massa-ontslagen niet gesproken te worden: het niet verlengen van tijdelijke contracten volstaat om je personeel af te danken en klinkt minder gemeen.
Vrijwilligerswerk
Ideaal voor de universiteit, maar de onderzoekers lijden onder hun precaire statuten. Een vast contract is er al lang niet meer bij, en dat maakt veel jonge onderzoekers onzeker, gestresst en dus ongelukkig. Aan welke universiteit of in welke discipline je werkt, maakt geen verschil.
Dat het hier niet om een Vlaams probleem gaat bewijst de Universiteit van Amsterdam. Ook aan de UvA stijgt het aantal deeltijdwerknemers. En ook in Amsterdam zijn vooral jonge onderzoekers de dupe van het verdwijnen van het vaste contract. Van de medewerkers tot 35 jaar heeft zelfs negentig procent een flexcontract. Bijna nooit ligt er aan het einde van de rit een vast contract klaar. In Vlaanderen merken onderzoekers zelfs dat ze een tijdje vrijwillig aan de slag moeten blijven, in de hoop om voor een volgend onderzoeksproject in aanmerking te komen voor een (tijdelijke) baan.
Vertrouwenspersonen
De reactie van de KU Leuven op het onderzoek dat de vinger op de zere plek legt, is teleurstellend en helaas ook tekenend voor de heersende mentaliteit. De vicerector Onderzoek Liliane Schoofs trekt simpelweg de onderzoeksmethode in twijfel, terwijl voor het onderzoek gebruik is gemaakt van internationaal aanvaarde vragenlijsten in de psychologie. ‘Doctorandi worden goed betaald voor het behalen van een extra diploma,’ wuift ze de boodschap weg in De Tijd.
In Gent legt de directeur onderzoeksaangelegenheden Ignace Lemahieu de resultaten niet naast zich neer. Maar ook hier geen reactie waaruit blijkt dat men het probleem bij de wortel aanpakt. Extra vertrouwenspersonen en begeleiding, daarmee moeten promovendi het doen. Beter dan niets, maar de contracten worden niet in vraag gesteld.
Meer nog dan belastingen, ontduiken de universiteiten hun verantwoordelijkheid als het gaat om het welzijn van hun personeel. De helft van de jonge academici is down door onzekere werkomstandigheden. De universiteiten kunnen dat gemakkelijk aanpakken, maar dan moeten ze dat - gezien de onderlinge concurrentie - ook allemaal willen.
De almachtige KU Leuven heeft in het verleden al bewezen grote invloed te hebben op het beleid. Als Leuven springt, volgt de rest. Jammer dat de katholieke mastodont de kop in het zand blijft steken, nu ze de kans krijgt vooruitstrevend te zijn.
Stephanie Romans werd geboren in Nederland, maar koos voor een studie in Vlaanderen. Ze studeert filosofie aan de Vrije Universitieit Brussel en was er hoofdredacteur van studentenblad De Moeial. Ze blogt voor Folia over hoger onderwijs en wetenschap in Vlaanderen.
